2023 Kahramanmaraş Depreminin Yüzyıllardır Sessiz Olan Ölü Deniz Fayına Domino Etkisi: Kuzey Anadolu Fayından Çıkarımlar
Üniversitemiz Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Erhan Altunel’in sorumlu yazar olduğu “Potential domino effect of the 2023 Kahramanmaraş earthquake on the centuries‐long seismic quiescence of the Dead Sea fault: inferences from the North Anatolian fault” başlıklı makale Scientific Reports dergisinde yayınlandı.
Fay zonları birbirini takip eden fakat aralarında sıçrama veya büklüm olan faylardan oluşmaktadır. Bu faylardan herhangi birinin üzerinde büyük bir deprem meydana geldiğinde, faylar arsındaki sıçrama veya büklümün genişliğine bağlı olarak kabuktaki yırtılma ya takip eden faya sıçrayarak onu da kırar. Ya da yırtılma diğer faya sıçrayamaz ve son bulur ancak diğer faya gerilme yükler ve onun normal kendi doğasına bağlı olarak üreteceği depremin oluş zamanını öne çeker. Bu durumun en güzel örneği 20. yy da Kuzey Anadolu Fay Zonunda görülmüştür. 1939 Erzincan depreminin (Mw 7.9) yüzey kırığı Niksar Havzası’nı yırtamamış (Niksar Havzası’nın genişliği yaklaşık 10 km dir) ve havzanın kuzeyindeki ana faya sıçrayamadan batıya doğru devam etmiş ve sonlanmıştır. Ancak havzanın kuzeyindeki fayda gerilim artışına neden olmuş ve yaklaşık 3 yıl sonra bu fay üzerinde 1942 depremi (M 7.0) meydana gelmiş ve batıya doğru deprem göçü başlayarak 1943 (M 7.6), 1944 (M 7.4), 1957 (M 7.1), 1967 (M 6.8), 1999 İzmit (M 7.4) ve 1999 Düzce (M 7.2) depremleri meydana gelmiştir.
Üniversitemiz Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Erhan Altunel’in sorumlu yazar olduğu Nature Scientific Reports dergisinde yayınlanan “Potential domino effect of the 2023 Kahramanmaraş earthquake on the centuries‐long seismic quiescence of the Dead Sea fault: inferences from the North Anatolian fault” başlıklı makalede Doç. Dr. Özgür Kozacı (PG&E, USA), Prof. Dr. Cengiz Yıldırım (İTÜ), Dr. Reda M. Sbeinati (SAEC, Suriye) ve Prof. Dr. Mustapha Meghraoui yazar olarak yer almaktadır ve makalede Kuzey Anadolu Fay Zonunda 20. yy da görülen deprem etkinliğinin Ölü Deniz Fay Zonunda da olabileceği tartışılmaktadır.
Prof. Dr. Erhan Altunel ve ekibi 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş (M 7.8) depreminden hemen sonra yüzey kırığı ve kırığın güneyde sona erdiği alanda havadan ve karadan ayrıntılı çalışmalar yapmıştır. Yapılan gözlemler kırığın Amik Havzası’nda yaklaşık 3.5 km genişliğinde bir alana yayılarak sonlandığını göstermiştir. Amik Havzası’nın toplam genişliği yaklaşık 10 km'dir ve havzanın doğusunda Ölü Deniz Fay Zonunun en kuzey kesimi olan Hacıpaşa Fayı bulunur. Araştırmacılar, 1939 Erzincan depremi (M 7.9) ile 2023 Kahramanmaraş depremi (M 7.8) arasındaki benzerliğe dikkat çekerek, 20. yy da Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde gerçekleşen doğudan batıya deprem göçünü 1939 Erzincan depreminin başlattığını, benzer şekilde 2023 Kahramanmaraş depreminin de kuzeyden güneye deprem göçüne neden olabileceğini ileri sürmektedir çünkü 2023 depremi Hacıpaşa Fayı’na gerilim yüklemiştir. Bu ihtimalin gerçekleşmesi halinde Ölü Deniz Fay Zonunun kuzeyde Amik Havzasından güneyde Aqaba Körfezine kadar kısa sürede kırılabileceği öngörülmektedir. 2023 depreminde oluşan can kaybı ve maddi hasar göz önüne alındığında ülkemiz dahil Suriye, Lübnan, İsrail, Ürdün, Mısır ve Arabistan’ın büyük tehlike altında olduğuna dikkat çekilmiştir.
Makaleye erişim: https://doi.org/10.1038/s41598-024-65906-4
