Etik İlke ve Temel Değerler
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, misyonunu başarmak ve geliştirmek için, üniversitenin tüm işlevinde etik değerlerin varlığını ve sürekliliğini esas alır.
Akademik Özgürlük ve Özerklik
Akademik özgürlük ve akademik özerklik, üniversitenin vazgeçilemez temel değerleridir.
Akademik özgürlük, öğretim elemanlarının tek tek ya da toplu olarak bilgiyi araştırma, inceleme, tartışma, belgeleme, üretme, öğretme, sözlü veya yazılı olarak edinme, geliştirme ve iletmelerindeki özgürlükleridir.
Akademik özgürlük, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi (ESOGÜ)’ndeki herkesi ve her akademik faaliyeti kapsar. Bu çerçevede ESOGÜ, Lima Bildirgesi (1988), UNESCO Yüksek Öğretim Personelinin Statüsüne İlişkin Tavsiye Kararı (1997), Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Akademik Özgürlük ve Üniversite Özerkliğine İlişkin Tavsiye Kararı (2006) ve Yükseköğretim Kurumu Akademik Özgürlük Bildirgesi (2013) içeriklerini oluşturan temel düşünceleri benimsemektedir.
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde özgürlük ve özerklik hürriyeti üzerindeki ölçü, genelde üniversite kavramının, özelde ESOGÜ’nün varlık zeminini tehdit eden terör ya da şiddet savunuculuğu, ırkçılık, ideolojik şövenizm, din ayrımcılığı, mezhepçilik ve nefret söylemidir.
Akademik özerklik, yükseköğretim kurumlarının iç işleyişlerine, mali işlerine ve yönetimlerine ilişkin kararlar almada ve eğitim, araştırma, dışa yönelik çalışmalar ve diğer ilgili etkinliklerde kendi politikalarını oluşturmadaki bağımsızlıklarıdır.
Akademik Dürüstlük
Akademik dürüstlük, akademik ideallerin eyleme geçirilmesinde doğruluk, güven, adalet, hakkaniyet saygı ve sorumluluk ilkelerine bağlı kalmaktır.
Üniversitede, her türlü akademik ve yönetsel (idari) etkinlikte dürüstlük değerine ve etik ilkelere bağlı kalınması temel sorumluluktur.
Liyâkat
Bir iş, görev ya da ünvan için gerekli standartlar temelinde yapılacak değerlendirme ile yetenek, nitelik, bilgi, deneyim, dürüstlük düzeylerine göre bir personelin seçilmesi, atanması veya görevlendirilmesi esastır.
Tarafsızlık
Üniversite personeli, takdir yetkilerini, kamu yararı ve hizmet gerekleri doğrultusunda, her türlü keyfilikten uzak, tarafsızlık ve eşitlik ilkelerine uygun olarak kullanır.
Üniversite personeli, gerçek veya tüzel kişilere öncelikli, ayrıcalıklı, taraflı ve eşitlik ilkesine aykırı muamele ve uygulama yapamaz; herhangi bir siyasi parti, kişi veya zümrenin yararını veya zararını hedef alan bir davranışta bulunamaz; kamu makamlarının mevzuata uygun politikalarını, kararlarını ve eylemlerini engelleyemez.
Üniversite personeli, hizmetin kişisel veya özel her türlü menfaatin üzerinde bir görev olduğu bilinciyle hizmet gereklerine uygun hareket eder; hizmetten yararlananlara kötü davranamaz, ihmal edemez, çifte standart uygulayamaz ve taraf tutamaz.
Görevin Yerine Getirilmesinde Kamu Hizmeti Bilinci
Üniversite personeli, kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde sürekli gelişimi, katılımcılığı, saydamlığı, tarafsızlığı, dürüstlüğü, kamu yararını gözetmeyi, hesap verebilirliği, öngörülebilirliği, hizmette yerindeliği ve beyana güveni esas alır.
Üniversite personeli, kamu bina ve taşıtları ile diğer hizmet malları ve kaynaklarını kamusal amaçlar ve hizmet gerekleri dışında kullanamaz ve kullandıramaz; bunları korur ve her an hizmete hazır halde bulundurmak için gerekli tedbirleri alır.
Hizmet Standartlarına Uyma
Üniversite yöneticileri ve personeli, kamu hizmetlerini, belirlenen standartlara ve süreçlere uygun şekilde yürütürler; hizmetten yararlananlara, iş ve işlemlerle ilgili gerekli açıklayıcı bilgileri vererek, onları hizmet süreci boyunca aydınlatırlar.
Amaç ve Misyona Bağlılık
Üniversite personeli, üniversitenin amaçlarına ve misyonuna uygun davranır, ülkenin çıkarları, toplumun refahı ve üniversitenin misyon ve vizyonu doğrultusunda hareket eder.
Sorumluluk ve Hesap Verilebilirlik
Üniversite evreninde kurumsal barışı, karşılıklı nezaket ve saygıyı korumak her mensuba ait vazgeçilemez bir sorumluluktur.
Üniversite personeli, her türlü bilimsel ve yönetsel etkinlikler ile üstlendikleri diğer görevleri gerekli nitelik ve nicelikte yerine getirmekle sorumludur.
Kamusal kaynakları kullanan personel, kaynakların kullanımı, görevin nasıl ve ne oranda yerine getirildiği konusunda, şeffaf olmakla yükümlüdür.
Üniversite yöneticileri, birimlerinin amaç ve politikalarına uygun olmayan işlem veya eylemleri engellemek için görev ve yetkilerinin gerektirdiği önlemleri zamanında alırlar.
Üniversite yöneticileri, yetkisi dâhilinde personelin ihmal, kasıt veya yolsuzluk yapmasını önlemek için gerekli tedbirleri alırlar. Bu tedbirler, yasal ve idari düzenlemeleri uygulamayı, eğitim ve bilgilendirme konusunda uygun çalışmalar yapmayı, personelin karşı karşıya kaldığı mali ve diğer zorluklar konusunda dikkatli davranmayı ve kişisel davranışlarıyla personeline örnek olmayı kapsar.
Üniversite yöneticileri, personeline etik davranış ilkeleri konusunda uygun eğitimi sağlamak, bu ilkelere uyulup uyulmadığını gözetlemek ve etik davranış konusunda rehberlik etmekle yükümlüdürler.
Üniversite personeli, kendisi, eşi ve velayeti altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmazları, alacak ve borçları hakkında ilgili yasal hükümler uyarınca yetkili makama mal bildiriminde bulunur.
Ayrımcılık Yapmama ve Başkalarına Saygı
Üniversite personeli farklılıklara saygı duyar; ırk, dil, din, cinsiyet, etnik köken ve diğer nedenlere dayalı ayrımcılık yapılmasına hiçbir şekilde izin vermez. Aynı duyarlılığı cinsel taciz, şiddet ve mobbing konularında da gösterir.
Üniversite personeli, üstleri, meslektaşları, astları, diğer personel ile hizmetten yararlananlara karşı nazik ve saygılı davranır ve gerekli ilgiyi gösterir. Konu yetkilerinin dışındaysa, ilgili birime veya yetkiliye yönlendirir.
Çıkar Çatışmasından Kaçınma
Çıkar çatışması, üniversite personelinin görevlerini tarafsız ve objektif şekilde icra etmesini etkileyen ya da etkiliyormuş gibi gözüken ve kendisine, yakınlarına, arkadaşlarına ya da ilişkide bulunduğu kişi ya da kuruluşlara sağlanan her türlü menfaati ve onlarla ilgili mali ya da diğer yükümlülükleri, ticari kuruluşlarla olan ilişkilerden temin edilen gelir ve diğer menfaatleri ve benzeri şahsi çıkarlara sahip olunması hâlini ifade eder.
Üniversite personeli, kurumu dışında her türlü çıkar sağlayan ilişkisini yasal mevzuat dahilinde yapmakla ve gerekli ortamlarda açıkça beyan etmekle yükümlüdür.
Personel, çıkar çatışmasında şahsi sorumluluğa sahiptir ve çıkar çatışması konusunda dikkatli davranır, çıkar çatışmasından kaçınmak için gerekli adımları atar. Çıkar çatışmasının farkına varır varmaz, durumu üstlerine bildirir ve çıkar çatışması kapsamına giren menfaatlerden kendisini uzak tutar. Üniversite personeli, görev, ünvan ve yetkilerini kullanarak kendisi, yakınları veya üçüncü kişiler lehine menfaat sağlayamaz ve aracılıkta bulunamaz; akraba, eş, dost, hemşehri, zümre kayırmacılığı, siyasal kayırmacılık veya herhangi bir nedenle ayrımcılık veya kayırmacılık yapamaz.
Temel İnsan Haklarının Korunması
Üniversite personeli, temel hak ve özgürlüklere ilişkin ülkemiz tarafından kabul edilen uluslararası sözleşmeler ile Anayasa ve yasalarda yer alan temel hak ve özgürlükleri korur, bireysel farklılıklara, tüm bireylerin onur ve kişiliklerine saygı gösterir.
Doğaya, Çevreye ve Sanata Saygı
Üniversite personeli, doğadaki tüm varlıklara ve çevreye ve sanata karşı duyarlı davranır.
AKADEMİK PERSONELİN ÖZEL ETİK İLKELERİ
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde;
- Hiçbir makam veya yetki, sonuç almış bilimsel araştırmaları bilinçli olarak görmemezlikten gelemez, yadsıyamaz, saklayamaz.
- Her araştırmacı kendi tercih ve ilgileri doğrultusunda akademik araştırma yapma ve araştırma sonuçlarını etik ilkeler çerçevesinde paylaşma hakkına sahiptir.
- Yapılan her türlü araştırmanın sonuçları, bilimsel ve mesleki mahremiyet şartları yoksa, ilgili mesleki ve bilimsel ortamlarda özgürce yayınlanır, duyurulur. Araştırmaların genel basın-yayın ortamlarında ve sosyal medyada duyurulması veya yayınlanması gereken durumlarda, duyuru ve tanıtım üniversitenin etik değerleri ve ilkeleri çerçevesinde yapılır.
Üniversite öğretim elemanları araştırma etkinliklerinde;
- Alanlarında uluslararası akademik standartlara ve dürüstlüğe uymayı ve dünya ölçeğinde kaliteyi ilke edinir, yerel ve bölgesel standartlarla yetinmezler.
- Disiplinler olarak takım çalışmasına, uluslararası gruplarla ortak çalışmalara önem verirler.
- Her yıl düzenli olarak bilimsel faaliyette bulunmayı, akademik mesleğinin asli görevi olarak kabul eder, bu bağlamda bilginin özgürce araştırılması ve açıklanması için azami çaba gösterirler.
- Bilimsel ve akademik yeterliklerini sürekli olarak geliştirme çabası içinde olurlar.
- Mutlak dürüstlük ilkesi altında özgün bilgi üretir ve aktarır. Bu ilke ışığında intihal ve kopyacılık vakalarına asla müsamaha göstermez, içinde barınmasına müsaade etmezler.
- Her türlü atama, yükseltme, jüri, komisyon dosyalarında bilimsel, mesleki, akademik, etik ilkeler ve kurallar dahilinde kalır, yanıltıcı, saptırıcı bilgi ve belge vermezler.
- Ortaklıklarla yapılan araştırmalarda, araştırmacılara, araştırmayı koordine edenlere, araştırmaya katkı verenlere, araştırmaya destek olanlara, araştırma yapılanlara, araştırma konusuna, benzer ilgili araştırma ve araştırmacılara saygı gösterilir.
Üniversite öğretim elemanları eğitim-öğretim etkinliklerinde;
- Derslerini ve eğitim öğretime ilişkin tüm yükümlülüklerini bizzat yürütürler.
- Öğrencilerin, mesleğin ya da disiplinin en üst akademik standartlarını özgürce öğrenmeleri için çaba gösterirler.
- Öğrencilerin, öğrenme hak ve özgürlüklerini korurlar, öğretim yöntem ve teknikleri ile materyallerini sürekli geliştirerek, öğrencilerin çağdaş ve nitelikli eğitim alma haklarını desteklerler.
- Öğrencilere saygı duyarlar, yaklaşım ve değerlendirmelerinde yansız ve adil olurlar.
- Öğrencilere ait gizli bilgileri, yasal gereklilikler dışında üçüncü kişilerle paylaşmazlar.
- Akademik danışmanlık sorumluluklarını, özenle yerine getirirler.
- Öğrencileri ile sömürü, taciz ya da istismar içeren hiçbir ilişki ve davranışta bulunmazlar.
- Öğrencilerden hediye kabul etmezler.
- Öğrencilerin mesleki etik değerleri içselleştirmeleri için onlara davranışları ile örnek olurlar.
- Engelli öğrencilere, yasal düzenlemelerin gerektirdiği destek ve yardımı sağlamaya çalışırlar.
- Genç akademisyenlerin yetişmelerine gerekli katkıyı sağlarlar.
- Öğrencilerini farklı boyut ve tarafları dikkate alan değerlendirmeler yapmaya, katılmadıkları düşüncelere karşı hoşgörülü olmaya, kendi görüşlerini sağlam delillere ve mantığa dayanarak oluşturmaya teşvik eden bir yaklaşımı benimser ve uygularlar.
Üniversite öğretim elemanları yönetim etkinliklerinde;
- Her türlü atama ve yükseltmelerde, yeterlik ilkesine bağlı kalırlar ve karar alma mekanizmalarında yer alacakların belirlenmesinde din, mezhep, zümre, siyaset, zihniyet, yakınlık ve cinsiyet farkı gözetmezler.
- Çeşitli kurul, komisyon ve komitelerde görev üstlenerek üniversite yönetimine katılırlar ve gerekli sorumlulukları paylaşırlar.
- Uzmanlık alanları dışında jüri üyeliği, hakemlik, araştırmacılık, tez yöneticiliği, araştırma hakemliği, bilirkişilik, karar verici pozisyon almazlar.
- Her türlü jüri, hakemlik, bilirkişilik görevlerinde mutlak tarafsız olurlar. İdari, siyasi, zümre tesiri ve etkisi altında, yönlendirilmiş, kasıtlı ya da güdümlü görev yapmaz, karar almazlar.
- Kendileri ile çıkar ilişkisi olan kişilerin atama, yükseltme komisyonlarında jüri üyesi olmazlar, onlarla ilgili hakemlik veya karar verdirici pozisyonlarda yer almazlar.
- Akademik özerkliğin gerçekleşmesi için çalışır; akademik özgürlüğe, farklı düşünce ve görüşlere saygıyı üniversite yaşamının temel değeri olarak görürler.
- Üniversite dışında yürüttükleri gelir getirici nitelikteki işleri, üniversitedeki yükümlülüklerini engellemeyecek biçimde, yasal düzenlemelere ve dürüstlük ilkesine uygun olarak yaparlar.
- Üniversite öğretim elemanları yasal yolla da olsa ticari kurum ve kuruluşlarla çıkar ilişkileri varsa, bu ilişkilerini her türlü eğitim, öğretim, kitap, dergi ve konuşma/sunularında ve atamalarında açıkca ilan ederler.
Üniversite öğretim elemanları toplum yararına yürütülen etkinliklerinde;
- Başta insan hakları olmak üzere, insan yaşamıyla ilgili temel konularda toplumun bilgilendirilmesi ve eğitilmesine yönelik etkinlikler gerçekleştirirler, yayın yaparlar.
- Uzmanlık alanları dâhilinde toplumun bilinçlendirilmesi için gereken eğitim ve hizmet etkinliklerinde gönüllü olarak görev alırlar.
- Topluma yönelik açıklamalarda, bilimsel bulgularla kişisel görüşlerini birbirinden ayırt ederler.
AKADEMİK VE İDARİ PERSONELİN GENEL ETİK İLKELERİ
Üniversite personeli;
- Doğruluk ve yansızlıklarını zedeleyecek tutum, davranış ve işlemlerden uzak dururlar.
- Statüsü ve görevi ne olursa olsun, tüm paydaşları eşit bireyler olarak görür; meslektaşlarına, çalışanlara ve öğrencilere karşı politik gerekçelerle, ırk, dil, din, cinsiyet, etnik köken, fiziksel engellilik ya da keyfi ve kişisel nedenlerle ayrım yapmazlar, her türlü ayrımcılıktan kaçınırlar.
- Ayrımcılık konusunda farkındalıklarını geliştirirler, her türlü ayrımcılığa karşı gerekli önlemleri alma konusunda duyarlı davranırlar.
- Şiddet, nefret, öfke, hakaret ve iftira içermemek koşuluyla, ifade özgürlüklerine saygı gösterirler.
- Görev ve yetkilerini, çıkar sağlamak amacıyla ve kötüye kullanmazlar.
- Kişisel görüşlerini, üniversite adına ve üniversiteyi bağlayıcı biçimde sunmaktan kaçınırlar. Üniversiteyi bağlayıcı güvence veremez ve girişimlerde bulunamazlar. Yanıltıcı açıklamalar yapamazlar.
- Düşünce ve eleştirilerini açıklarken, yapıcı ve ölçülü olurlar.
- Üniversitede meslektaşlarının ve tüm üniversite paydaşlarının saygınlıklarına ya da kariyerlerine zarar verecek davranışlardan kaçınırlar.
- Farklı düşünce ve görüşlere saygıyı, üniversite yaşamının temel değeri olarak görürler.
- Şiddet, cinsel taciz, istismar gibi davranışlar ile mobbing’e yol açıcı eylem ve işlemlerde bulunamazlar, başkalarının bu tür davranışlarda bulunduklarını öğrendiklerinde, sorumlular hakkında gerekli işlemleri başlatırlar. Bu konularda her türlü eğitim, bilinçlendirme ve bilgilendirme yapmayı ilke edinirler.
- Kamu malları, kaynakları, işgücü ve olanaklarını kullanırken, işleri yürütürken, etkin, verimli ve tutumlu; şeffaf ve hesap verebilir şekilde davranırlar. Savurganlıktan kaçınırlar.
- Toplumun ekonomik, kültürel ve entelektüel birikiminin geliştirilmesinde, etkili bir rol oynamak için çaba harcarlar.
- Toplumsal konulara (çevre, sağlık, eğitim, adalet, engelliler vb.) duyarlık göstererek kamu yararını gözetirler, topluma hizmet etmeyi toplumsal bir sorumluluk olarak kabul ederler.
- Kamu hizmetlerini sunarken, paydaşların hizmetten yararlanmalarını kolaylaştırır, gereksinimlerin en etkin, hızlı, nitelikli ve verimli biçimde karşılanmasını sağlarlar.
- Üniversiteye güveni sağlayacak bir anlayışla hizmet sunarlar.
- Çeşitli kurul, komisyon ve komitelerde görev üstlenerek üniversite yönetimine katılırlar.
- Kamu görevlisinin yansızlığını, performansını, kararını veya görevini yapmasını etkileyen, etkileme olasılığı bulunan, ekonomik değeri olan ya da olmayan, doğrudan veya dolaylı her türlü çıkardan uzak dururlar.
- Yönetim görevi ile ilgili her türlü konuda yansız ve adil davranırlar. Kendileri ve yakınlarını ilgilendiren karar mekanizmalarından çekilirler.
- Üniversite yönetimi ve işlerinin düzgün yürütülmesiyle ilgili kurallara uyarlar ve gerekli konularda bilgi edinme sorumluluğu yüklenirler.
Yetkili Makamlara Bildirim
Üniversitenin akademik ve idari personeli, bu yönergede belirlenen etik davranış ilkeleriyle bağdaşmayan veya yasadışı iş ve eylemlerde bulunmasının talep edilmesi halinde veya hizmetlerini yürütürken bu tür bir eylem veya işlemden haberdar olduğunda ya da gördüğünde durumu bildirir. 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanunun 4 üncü maddesi uyarınca yapılacak bildirim, şikâyet ve ihbarlarda; bildirim, şikâyet ve ihbar sahibinin adı, soyadı ve imzası ile iş veya ikametgâh adresinin bulunması gerekir. Başvuru sahibinin adı, soyadı ve imzası ile iş veya ikametgâh adresini ihtiva etmeyen bildirim, şikâyet ve ihbarlar incelenmez.
